- Ντον, Τζον
- (John Donne, Λονδίνο ;1572 – 1631). Άγγλος ποιητής. Από καθολική οικογένεια, ανατράφηκε ως καθολικός, σε μια περίοδο κατά την οποία οι μη αγγλικανοί θεωρούνταν ύποπτοι· το γεγονός ότι ανήκε σε μια θρησκευτική μειονότητα εμπόδισε και –κατά ένα μέρος– ματαίωσε τις κοινωνικές του φιλοδοξίες. Την εποχή που έκανε τις πρώτες δοκιμές του ως συγγραφέας (1590-95) ο θρησκευτικός διωγμός είχε γίνει ιδιαίτερα βίαιος. Στις παρορμήσεις ενός περιβάλλοντος πνευματικά και πολιτικά ταραγμένου ο Ν. αντέδρασε με αντιφατικό τρόπο. Αν και απομακρύνθηκε από την καθολική θρησκεία, ταλαντεύτηκε πολύ πριν αποδεχτεί τον αγγλικανικό θρησκευτικό κόσμο· υιοθέτησε μια στάση εκλεκτική, συνδυάζοντας την περίσκεψη ενός καλλιεργημένου και τραγικού σκεπτικισμού με το ένστικτο μιας ιδιοσυγκρασίας ιδιότυπα θρησκευτικής. Όλη του η έμπνευση τορφοδοτήθηκε από αυτές τις αντιφάσεις. Η μη θρησκευτική ποίησή του γράφτηκε μεταξύ 1590 και 1615.
Στις σάτιρες, στις ελεγείες, στις επιστολές και κυρίως στα πενήντα πέντε Τραγούδια και σονέτα –όλα έργα νεανικά και της πρώτης ωριμότητας– οφείλεται μεγάλο μέρος της ποιητικής του δόξας. Τα έργα αυτά κυκλοφορούσαν σε χειρόγραφα όσο ζούσε ο ποιητής και τυπώθηκαν (Ποιήματα) μόνο το 1633, μετά τον θάνατό του. Σύνθετες εικόνες υψηλότατης τεχνικής, ειρωνικές, κωμικές και αναπάντεχα μεγαλειώδεις - αντικείμενα ταπεινά, ανίαρες καταστάσεις που οδηγούν σε εκστατικά οράματα· επιχειρηματολογίες προσποιητού θεολογικού μένους, που με τρόπο ειρωνικό εξευγενίζουν ευτελή υλικά και που τελικά τους προσδίδουν αυθεντική τραγικότητα: τέλος, μια διάνοια αφηρημένα δόλια, που τρέφεται από έναν φλογερό και φαντασιώδη αισθησιασμό. Όλα αυτά προσέδωσαν στην ποίησή του Ν. μια μοναδικότητα που ξάφνιασε και ξαφνιάζει τους αναγνώστες του.
Το 1609 άρχισε τα Ιερά σονέτα, εκπληκτικής δύναμης και μεγαλοπρέπειας, στα οποία κυριαρχεί το θέμα του θανάτου. Από το 1615 - αφού χειροτονήθηκε ιερέας της Αγγλικανικής Εκκλησίας - ο Ν. αφιέρωσε τις δυνάμεις στο κήρυγμα κι έγινε ο μεγαλύτερος ιεροκήρυκας της εποχής του μπαρόκ. Στις 25 Φεβρουαρίου 1631, τριαντα τρείς μέρες πριν από τον θάνατό του, ο Ν. εκφώνησε μπροστά σ’ ένα αποσβολωμένο ακροατήριο έναν από τους πιο εμπνευσμένους του λόγους, τη Μονομαχία του θανάτου, μια πραγματεία για τον θάνατο, όπου η ευλαβής φρίκη του αποθνήσκοντος κοσμείται με την πομπώδη μεγαλοπρέπεια της επικήδειας ρητορικής του μπαρόκ.
Η επίδραση του Ν. στη σύγχρονη ποίηση, όχι μόνο στην αγγλική, υπήρξε τεράστια· από τότε που εκδόθηκαν τα ποιήματα του με τη φροντίδα του σερ Χέρμπερτ Γκρίρσον το 1912, και κυρίως από την ανθολογία, που εξέδωσε ο ίδιος, της «μεταφυσικής» ποίησης του 17ου αι. (1921), οι μελέτες για τον Ν. πολλαπλασιάστηκαν και σπουδαίες υπήρξαν οι σελίδες που αφιέρωσε στην ποίησή του και γενικά στην ποίηση της εποχής του ο Τ.Σ. Έλιοτ.
Ο Άγγλος ποιητής Τζον Ντον, πίνακας του I. Όλιβερ (Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη Προσωπογραφιών).
Dictionary of Greek. 2013.